Bu yılki Nobel Tıp Ödülünü Almanya Lübeck Üniversitesi Nöroloji Bölümü araÅŸtırmacıları kazandı. Ödülü ekip adına Andreas Sprenger, 1993 yılında Nobel Tıp ödülünü kazanan Rich Roberts’ın elinden aldı.

Sprenger ve arkadaÅŸları bir insanın, vücudunun bir tarafı kaşındığında, aynaya bakarak diÄŸer tarafı kaşıdığında, kaşıntının geçtiÄŸini hissettiÄŸini kanıtlayan “Aynaya Bakarak Kaşıma ile Kaşıntıyı Giderme – Bir Psikofizik Çalışması” ile aldı.

Çok saçma deÄŸil mi?

Peki, bu ödül için 10 trilyon dolar verildiÄŸini söylesem.

Yok artık, dediğinizi duyar gibiyim.

Ama gerçek.

Verilen Nobel Ödülü ama IG Nobel Ödülü. Ödül de evet, 10 trilyon dolar ama Zimbabwe Doları. Amazon’da £7,95’a satılmakta ki, yaklaşık 30 TL’ye karşılık gelmekte.

Nobel Bilim Ödülleri’nin açıklanmasından yaklaşık bir ay önce Harvard Üniversitesi’nde gerçekleÅŸtirilen tören, katılımcıların sahneye kâğıt uçaklar atması ile baÅŸlıyor. Ödül alanlar teker teker sahneye çaÄŸrılıyorlar ve gerçek Nobel ödülü kazanmış bilim insanlarının elinden ödülleri takdim ediyor.

Bilim, teknoloji ve tıp alanında güldürürken düşündüren bilimsel araÅŸtırmalara ödül verilmekle birlikte ilginç bilimsel çalışmalara, eleÅŸtiri veya alay amaçlı ödüller de verilmekte.

Birkaç tane örnek vermek gerekirse Ä°ngiltere’deki Keele Üniversitesinden Richard Stephens, John Atkins ve Andrew Kingston, küfür etmenin aÄŸrıları azalttığını gösteren çalışmalarıyla 2010 Ig Nobel Barış ödülü kazanırken, 2009 yılı Ig Nobel Fizik ödülü, hamile kadınların ağırlık merkezlerinin deÄŸiÅŸmesi nedeniyle nasıl olup da devrilmediklerini gösteren çalışması ile Katherine K. Withcome, Daniel Lieberman ve Liza Shapiro’ya verilmiÅŸ. Marie- Christine Cadiergues, Christel Joubert ve Michael Frank ise, 2008 yılında, köpeklerin üzerinde yaÅŸayan pirelerin, kedilerin üzerinde yaÅŸayan pirelerden daha yükseÄŸe atladıklarını gösterdikleri çalışmalarıyla Ig Nobel Biyoloji ödülüne layık görülmüşler.

Bakmayın çok saçma göründüklerine. Bazıları sonrasında önemli bilimsel buluÅŸlara zemin hazırlamıştır. 2000 yılında, kurbaÄŸaları mıknatıs ile yerinden havalandırmayı baÅŸararak Ig Nobel Fizik ödülü kazanan Nijmegen Üniversitesinden Andre Geim, Grafen maddesini keÅŸfederek 2010 yılında gerçek Nobel Fizik ödülüne layık görüldü. 2006 yılında sivrisineklerin insan ayak kokusu kadar Limburger peynirini de sevdiklerini gösterdiÄŸi için Ig Nobel Biyoloji ödülü kazanan çalışma, sivrisinek tuzaklarına peynir konması gibi basit bir yöntem geliÅŸtirilerek Afrika’da sıtmayla yapılan savaÅŸta önemli bir aÅŸamaya katkıda bulundu.

***

Açıklanacak olan Eylül ayı dış ticaret rakamlarına bakarak Eylül ayı cari açık rakamlarının ne gelebileceÄŸini öngörmeye çalışacağız. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın açıkladığı geçici dış ticaret verileri, Eylül ayında ihracatın geçen yılın aynı ayına göre yüzde 5,68 azalarak 10,936 milyar dolar; ithalatın yüzde 0,65 azalarak 15,300 milyar dolar olduÄŸuna iÅŸaret etmiÅŸti. Dış ticaret hacmi yüzde 2,81 azalarak 26,236 milyar dolar, dış ticaret açığı yüzde 14,66 artarak 4,363 milyar dolar olarak gerçekleÅŸmiÅŸti.

Önce TÄ°M’in ardından Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın Ekim ayı geçici dış ticaret rakamlarını alacağız. Ardından Ekim ayı TÜFE rakamlarını öğreneceÄŸiz. Merkez Bankası Beklenti Anketi’nde cari ay TÜFE beklentisi yüzde 1,32 olurken, yıllık TÜFE beklentisi bir önceki anket döneminde yüzde 8,07’den, bu anket döneminde yüzde 7,81’e düşmüştü.

Yurt dışında ABD ekonomisinin tahminlerin üzerinde büyümesi ve Fed'in Aralık ayında faiz artıracağına iliÅŸkin artan beklenti, içeride referandum beklentisinin yaratmış olduÄŸu belirsizlik $/TL’de volatilitenin yüksek seyretmesine neden olmaya devam edecek.

***

Şimdi bu noktada azıcık soluklanıp yukarıdakileri bir sonuca bağlamak gerekiyor.

Kurdaki hareketlere bakarak TL’nin dolar karşısında deÄŸer yitiriyor olması ihracatı artırıcı, ithalatı azaltıcı bir etki yapmakta. Sadece kurdaki hareketler dış ticaretin seyrini elbette belirlemiyor. Ä°hraç ya da ithal mallarının fiyat esnekliÄŸi, gelir esnekliÄŸi, ikame fiyatlar, dış ticarete getirilen kısıtlamalar veya teÅŸvikler de etkili. Ama yine de ÅŸunu söyleyebiliriz:

Türkiye’nin ihracatı ithalatından çok daha hızlı arttığında cari açık daralıyor. Buna karşılık enflasyon yükseliyor ve büyüme düşüyor.

Yani bir tarafımız kaşındığında, aynaya bakarak diÄŸer tarafı kaşımaya kalktığımızda evet kaşıntımız geçiyor gibi hissediyoruz ama iÅŸte o kadar.